Z dniem 14 marca 2024 roku polski system prawny przeżył istotny moment za sprawą wejścia w życie nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), przyjętej ustawą z 7 lipca 2023 roku. Reforma ta wprowadza szereg zmian o fundamentalnym znaczeniu dla przebiegu postępowań cywilnych, kładąc szczególny nacisk na cyfryzację procesów sądowych i usprawnienie komunikacji między sądem a uczestnikami postępowania. Prezentowany artykuł ma na celu dokładne przybliżenie tych zmian, zwracając uwagę na ich implikacje dla praktyki prawniczej, szczególnie w kontekście pracy adwokatów i radców prawnych.

Elektroniczne oblicze postępowania cywilnego

Nowelizacja k.p.c. podąża za rosnącym trendem digitalizacji i dostosowuje polski system prawny do wymogów nowoczesnej gospodarki oraz społeczeństwa. Jednym z kluczowych elementów reformy jest rozszerzenie i ugruntowanie roli elektronicznych środków komunikacji w procesie sądowym.

Obowiązek posiadania konta w portalu informacyjnym

Pierwszym i może najbardziej doniosłym krokiem w kierunku cyfryzacji jest wprowadzenie obowiązku posiadania konta w portalu informacyjnym dla szerokiej grupy uczestników postępowania, w tym adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych, Prokuratorii Generalnej RP oraz biegłych sądowych. To zobowiązanie ma na celu nie tylko usprawnienie wymiany dokumentów między sądem a strony procesu, ale także zapewnienie wszystkim uczestnikom równego i łatwego dostępu do akt sprawy.

Nowe zasady doręczeń elektronicznych

Zmiany w art. 131(1a) k.p.c. wprowadzają ujednolicone i uproszczone zasady doręczeń elektronicznych, stanowiąc, że doręczenie dokumentu przez portal informacyjny jest równoważne z doręczeniem tradycyjnym. Co istotne, dokument uznaje się za doręczony po upływie 14 dni od daty jego umieszczenia w portalu, co eliminuje potrzebę fizycznego doręczania kopii papierowych i przyspiesza procedurę.

Rozprawy i posiedzenia w formie zdalnej

Nowelizacja rozszerza możliwości przeprowadzania rozpraw i posiedzeń w formie zdalnej, czyniąc z procedury, która pierwotnie była wprowadzona jako odpowiedź na ograniczenia związane z pandemią COVID-19, stały element polskiego postępowania cywilnego.

Zasady przeprowadzania rozpraw zdalnych

Art. 151 k.p.c. określa, że o przeprowadzeniu rozprawy w formie zdalnej decyduje przewodniczący, ale także daje możliwość wnioskowania o taką formę przez uczestników postępowania. Ta elastyczność ma na celu dostosowanie procesu sądowego do potrzeb i możliwości stron, przy jednoczesnym zachowaniu należytej staranności i formalności postępowania.

Dowody i świadkowie na odległość

Reforma wprowadza również regulacje umożliwiające bardziej elastyczne przeprowadzanie dowodów, w tym przesłuchanie świadków w trybie zdalnym. To rozwiązanie, choć wymaga precyzyjnych ram prawnych i technicznych, ma potencjał znaczącego skrócenia czasu trwania postępowań i zwiększenia ich efektywności.

Wyzwania i perspektywy

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego stanowi odpowiedź na rosnące potrzeby cyfryzacji i usprawnienia procedur sądowych. Jednak wprowadzane zmiany niosą ze sobą również wyzwania, zwłaszcza w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa danych i dostosowania infrastruktury IT sądów do nowych wymogów.

Przystosowanie praktyki prawniczej

Dla adwokatów, radców prawnych oraz innych profesjonalistów prawa, reforma wymaga przystosowania dotychczasowej praktyki do nowych, cyfrowych realiów postępowania sądowego. To nie tylko kwestia techniczna, ale także potrzeba rozwoju kompetencji z zakresu obsługi nowych narzędzi i platform elektronicznych.

Bezpieczeństwo i prywatność danych

Cyfryzacja postępowania sądowego stawia również pytania o bezpieczeństwo i prywatność przetwarzanych danych. Zapewnienie wysokiego poziomu ochrony informacji stanowi kluczowy element zaufania do systemu prawnego i jego efektywności.

Podsumowanie

Reforma Kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzając szereg zmian skoncentrowanych na cyfryzacji i usprawnieniu postępowania sądowego, otwiera nowy rozdział w polskim systemie prawnym. Choć zmiany te niosą wiele korzyści, jak przyspieszenie procesów sądowych i zwiększenie dostępności sprawiedliwości, towarzyszą im również wyzwania związane z adaptacją do nowych technologii i zapewnieniem bezpieczeństwa danych. Dla środowiska prawniczego, szczególnie adwokatów i radców prawnych, jest to okazja do rozwijania praktyki w zgodzie z najnowszymi trendami cyfryzacji, a także do aktywnego udziału w kształtowaniu przyszłości polskiego postępowania cywilnego.