27 kwietnia 2023 roku Prezydent podpisał nowelizację ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która wprowadza liczne zmiany w organizacji i funkcjonowaniu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w celu skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewniania należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego w UE. Środkiem do uzyskania tego celu ma być ustanowienie minimalnego zakresu uprawnień organów krajowych. Zmiany są wynikiem implementacji do krajowego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z dnia 11 grudnia 2018 r. mająca na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich uprawnień w celu skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewnienia należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego („Dyrektywa ECN+”).

Wzmocnienie pozycji Prezesa UOKiK

W ramach rzeczonej nowelizacji wprowadzona została między innymi pięcioletnią kadencja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a także wprowadzono wyczerpujący, zamknięty katalog uprawniający Premiera do jego odwołania przed upływem kadencji. Zaliczamy do nich m.in.

• skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
• pozbawienie praw publicznych;
• złożenie rezygnacji;
• utrata obywatelstwa polskiego oraz choroba stwierdzona orzeczeniem lekarskim lub inna przeszkoda;
• trwale uniemożliwiająca wykonywanie zadań

Powyższe wzmocni niezależność Prezesa UOKiK oraz umożliwi planowanie polityki ochrony konkurencji i konsumentów w dłuższym horyzoncie czasowym.

Nowe uprawnienia UOKiK

Wraz z implementacją Dyrektywy ECN+ zmiany zajdą również w zakresie zadań, jakie będzie realizował Prezes UOKiK. Teraz będzie uprawniony do m.in. nałożenia okresowej kary pieniężnej na przedsiębiorców, którzy nie wykonują nałożonych na nich obowiązków oraz pozyskiwania informacji od osób fizycznych.

Jednocześnie, przepisy precyzują zasady nakładania kar finansowych na związki przedsiębiorców. Odbywać się to ma w oparciu o obrót związku przedsiębiorców oraz jego poszczególnych członków. Kara finansowa, jaką będzie mógł nałożyć Prezes UOKiK, będzie nie większa niż 3% obrotu osiągniętego w poprzednim roku obrotowych niż rok nałożenia kary. Nowe rozwiązania przewidują, że w przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę zakazu zawierania niedozwolonych porozumień lub nadużywania pozycji dominującej, naruszenia dopuszcza się również przedsiębiorca lub przedsiębiorcy wywierający decydujący wpływ na tego przedsiębiorcę.

Wprowadzone zostaną nowe przepisy dotyczące uzasadnienia zarzutów przez UOKiK. Po zmianie, uzasadnienie zarzutów będzie wydawane na etapie wszczęcia postępowania. Obowiązek ten będzie dotyczyć postępowań:

• antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję;
• w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
• w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone;
• w sprawach nakładania kar pieniężnych.

Co więcej, nacisk położono na wzmocnienie skuteczności programu łagodzenia kar (tzw. program leniency), aby w ten sposób skłonić podmioty do informowania organów państwowych o naruszeniu przepisów prawa konkurencji. Program leniency jest programem łagodzenia kar względem podmiotów, które, pomimo tego, iż uczestniczą w niedozwolonym prawnie porozumieniu z innymi przedsiębiorcami, to mają możliwość, iż Prezes UOKiK odstąpi względem nich od wymierzenia mu kary lub dokona jej obniżenia. Oznacza to, że przedsiębiorca, który jako pierwszy złoży wniosek do Prezesa UOKiK w przedmiocie odstąpienie od wymierzenia mu kary oraz wypełni inne obowiązki przewidziane prawem, to będzie mógł liczyć na to, że nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności finansowej z tytułu udziału w porozumieniu.

Doprecyzowane zostały zasady współpracy UOKiK i Policji podczas kontroli oraz przeszukania, w tym odnoszące się do tajemnicy adwokackiej oraz radcowskiej. Precyzując, jeżeli w toku kontroli kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona oświadczy, że ujawnione w toku kontroli pisma lub dokumenty, w tym zawarte na informatycznych nośnikach danych, urządzeniach lub w systemach informatycznych zawierają pisemną komunikację między kontrolowanym a niezależnym od kontrolowanego adwokatem, radcą prawnym lub zostały sporządzone wyłącznie w celu realizacji prawa kontrolowanego do uzyskania ochrony prawnej od adwokata lub radcy prawnego w związku z przedmiotem postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK, w toku którego jest przeprowadzana kontrola, to takie pisma lub dokumenty pozostawione zostaną w miejscu kontroli.

Jak bronić się przed kontrolami UOKiK?

Istotnym elementem w zakresie obrony przed kontrolami ze strony UOKiK jest przeprowadzenie audytu prawnego przez kancelarię prawną, który pozwoli na identyfikację ryzyk prawnych i następnie ich eliminacje, zanim kontrola ze strony organów państwowych się rozpocznie. Pozwoli to na uniknięcie bardzo wysokich kar finansowych oraz poniesienie odpowiedzialności karnej.