Trybunał Konstytucyjny w Polsce wydał jedno z najbardziej kontrowersyjnych orzeczeń dotyczących tzw. raportów MDR (Mandatory Disclosure Rules). W dniu 23 lipca 2024 r., w sprawie K 13/20 uznał je za niezgodne z Konstytucją RP. Decyzja ta ma istotne konsekwencje dla systemu podatkowego w Polsce, a także dla przedsiębiorców i doradców podatkowych.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 86b, art. 86d, art. 86e i art. 86f w związku z art. 86a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383, ze zm.) oraz w związku z art. 37 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2021 r. poz. 2117, ze zm.) w zakresie, w jakim tworzą wobec doradców podatkowych objętych tajemnicą zawodową obowiązek przekazywania informacji o schemacie podatkowym oraz nie określają dostatecznie przesłanek i trybu wyłączenia lub zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, są niezgodne z art. 2 w związku z rt. 17 ust. 1 oraz z art. 49 i art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193) w zakresie, w jakim zobowiązuje promotora będącego doradcą podatkowym do przekazania Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informacji o schemacie podatkowym w rozumieniu art. 86a § 1 pkt 10 ustawy – Ordynacja podatkowa innym niż schemat podatkowy transgraniczny w rozumieniu art. 86a § 1 pkt 12 ustawy – Ordynacja podatkowa, który został wdrożony przed wejściem w życie ustawy z 23 października 2018 r., jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.

Czym są raporty MDR?

Raporty MDR to narzędzie wprowadzone w ramach walki z agresywną optymalizacją podatkową, mające na celu zwiększenie przejrzystości w systemie podatkowym. Obowiązek raportowania MDR został wprowadzony w Polsce na mocy dyrektywy unijnej DAC6 (Directive on Administrative Cooperation), która zobowiązuje przedsiębiorców oraz doradców podatkowych do zgłaszania transakcji i struktur podatkowych, które mogą być uznane za potencjalnie agresywne.

W praktyce, obowiązek raportowania dotyczył szeregu transakcji, które mogły prowadzić do zmniejszenia zobowiązań podatkowych. Celem było umożliwienie administracji skarbowej wcześniejszego wykrywania i monitorowania takich działań, a tym samym uszczelnianie systemu podatkowego.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego

W swoim orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy dotyczące raportowania MDR naruszają zasady Konstytucji RP, w szczególności zasady proporcjonalności, pewności prawa oraz naruszają tajemnicę zawodową doradców prawnych. Trybunał argumentował, że obowiązek raportowania MDR w obecnej formie jest nadmiernie restrykcyjny i nakłada na przedsiębiorców oraz doradców podatkowych zbyt dużą odpowiedzialność, bez odpowiednich gwarancji ochrony ich praw.

Jednym z głównych zarzutów wobec przepisów MDR była ich ogólnikowość i niejasność, co prowadziło do niepewności prawnej. W praktyce, podatnicy często nie byli pewni, czy dana transakcja powinna zostać zgłoszona, co rodziło obawy przed ewentualnymi sankcjami za niedopełnienie obowiązku raportowego. Trybunał podkreślił, że tak istotne obowiązki nie mogą być oparte na przepisach, które są niejasne i mogą być różnie interpretowane.

Ponadto, Trybunał zwrócił uwagę na naruszenie prawa do prywatności, wskazując, że obowiązek ujawniania szczegółowych informacji o transakcjach oraz strategiach podatkowych naruszał prywatność przedsiębiorców i doradców podatkowych. Orzeczenie stwierdziło, że konieczne jest zapewnienie większej ochrony danych osobowych i poufności.

Konsekwencje orzeczenia

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wywołało natychmiastową reakcję w środowisku prawniczym i biznesowym. Wiele firm, które dotychczas musiały stosować się do rygorystycznych wymogów raportowania MDR, z zadowoleniem przyjęło decyzję Trybunału. Z kolei administracja skarbowa stanęła przed wyzwaniem dostosowania przepisów do wymogów Konstytucji, co może oznaczać konieczność rewizji całego systemu MDR.

Orzeczenie to może również wpłynąć na postrzeganie Polski na arenie międzynarodowej. Z jednej strony, może ono zostać odebrane jako osłabienie walki z agresywną optymalizacją podatkową, z drugiej jednak strony, podkreśla konieczność przestrzegania standardów konstytucyjnych i ochrony praw obywatelskich.

Podsumowanie

Decyzja Trybunału Konstytucyjnego o uznaniu przepisów MDR za niezgodne z Konstytucją RP ma daleko idące skutki dla polskiego systemu podatkowego. Podkreśla ona znaczenie ochrony praw podatników oraz potrzebę tworzenia przepisów jasnych i zgodnych z zasadami konstytucyjnymi. W obliczu tej decyzji, polski ustawodawca stoi przed koniecznością znalezienia nowego, bardziej zrównoważonego podejścia do regulacji dotyczących raportowania transakcji podatkowych.