Podatek za posiadanie nieruchomości jest częścią obciążeń publiczno-prawnych, które obejmują zarówno firmy, jak i osoby prywatne niezaangażowane w działalność gospodarczą. Zgodnie z ustawą o lokalnych podatkach i opłatach („UPO)”, przedmiotem opodatkowaniem podatkiem od nieruchomości są grunty, budynku lub ich części lub budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Określenie przedmiotu opodatkowania budziło wiele kontrowersji przez lata. Jednak, nowe orzeczenie wydane przez Trybunał Konstytucyjny rozwiewa wiele wątpliwości.

Kwestią sporną między podatnikami a organami podatkowymi była poprawna definicja budynku na potrzeby podatku od nieruchomości. Orzecznictwo podejmowało próby stworzenia tej definicji, ale to nie przyniosło zakończenia sporom. Brak spójnego i efektywnego stosowania definicji doprowadził do wprowadzenia tej sprawy do Trybunału Konstytucyjnego. Efektem tego był przełomowy wyrok z 4 lipca 2023 r. (sygnatura SK 14/21), w której TK stwierdził, że artykuł 1a ust. 1 pkt 2 UPO, obejmujący definicję budowli jest niezgodny z Konstytucją. W związku z tym TK uznając niniejszy przepis za niekonstytucyjny spowodował, że nie będzie on obowiązywał – zmiany w tym zakresie wejdą za 18 miesięcy

Czym spowodowane są takie kontrowersje związane z definicją budowli? 

W przypadku budowli stawka podatku od nieruchomości wynosi 2% ich wartości, a dla budynków stawka jest ustalana ilościowo zgodnie z powierzchnią użytkową. Poprawne określenie czy obiekt jest budynkiem czy budowlą, znacząco wpływa na wysokość podatku, która w wielu przypadkach jest korzystniejsza w przypadku stawki właściwej dla budynków.

Niemniej, w swoim wyroku TK zauważył, że odwołanie się do przepisów spoza dziedziny podatków w przypadku próby zdefiniowania budowli, w tak ważnej kwestii jak opodatkowanie, jest naruszeniem Konstytucji. Ponadto, definicja zawarta w prawie budowlanym również nie prowadzi do jednoznacznego określenia, czy dany obiekt powinien być objęty opłatą jako obiekt budowlany czy budynek. TK zaznaczył, że ustawodawca powinien opracować nową, „autonomiczną” definicję obiektu budowlanego na potrzeby prawa podatkowego.

Co dalej ze zmianami w prawie budowlanym/podatkowym?

Wprowadzając nową definicję budowli, ustawodawca mógłby zaimplementować aktualnie występującą w przepisach prawa budowlanego oraz następnie dokonać jej zmiany, dostosowując do przepisów prawa podatkowego. To podejście jednak budzi kontrowersje, ze względu na fakt, że przepisy prawa budowlanego są nieprecyzyjne, a używanie definicji budowli w niej występującej doprowadziło przecież do wielu sporów między podatnikami a organami podatkowymi.

Alternatywnie, ustawodawca mógłby rozważyć wprowadzenie rozwiązań opartych na założeniach opłat katastralnych. Ewentualna zmiana podatku od nieruchomości może przyczynić się do zwiększenia wpływów do budżetu państwa, co uważane jest za korzystne z perspektywy ustawodawcy. Jednak z perspektywy podatników może to wydawać się niekorzystne. Nowa definicja obiektu budowlanego w UPO mogłaby również wpłynąć pośrednio lub bezpośrednio na przepisy dotyczące podatków dochodowych, zwłaszcza przepisów dotyczących amortyzacji.

Wniosek o zwrot nadpłaty podatku a nowa definicja budowli

Niezgodność przepisu z Konstytucją stanowi podstawę do wznowienia nie tylko postępowań podatkowych, które zakończyły się ostateczną decyzją organu drugiej instancji, ale także postępowań, w których poprawność była weryfikowana przez sądy administracyjne w wyniku odwołań. Podatnicy powinni przeglądać te przypadki i w sytuacjach, gdzie artykuł 1a ust. 1 pkt 2 UPO stanowił podstawę, zgłaszać wnioski o wznowienie postępowania. Ważne jest, że wyrok TK może być uznany za przesłankę do składania wniosków o zwrot nadpłaty opłaty. Organy i sądy będą musiały ocenić, czy opłata była pobierana zgodnie z przepisami konstytucyjnymi. W przypadku trwających postępowań, podatnicy powinni powoływać się na orzeczenie TK. Jeśli TK uzna przepis za niekonstytucyjny, taki argument powinien być brany pod uwagę przez organy podatkowe i sądy w trakcie bieżących spraw.

Co dalej?

Kwestia definicji budowli w kontekście podatku od nieruchomość była źródłem sporów wśród podatników przez lata. Przełomowy wyrok TK otwiera drogę do wprowadzenia nowej definicji, która pozwoli rozstrzygnąć długo trwającego sporu. Z perspektywy podatników jednak kluczowe jest to, że orzeczenie TK umożliwia wznowienie zakończonych postępowań podatkowych oraz sądowoadministracyjnych, a co ważniejsze, może stanowić podstawę do składania wniosków o zwrot nadpłaty opłaty, zapłaconej na podstawie niekonstytucyjnych przepisów. Warto już teraz przeprowadzić audyt w obszarze opłaty za nieruchomość, aby sprawdzić, czy w ostatnich latach pobrana opłata była zgodna z przepisami, oraz czy podatnik ma prawo do jej zwrotu.

W przypadku pytań, nasi adwokaci i radcowie prawni z kancelarii prawnej pozostają do Państwa dyspozycji.