Komisja Europejska opracowała tzw. dyrektywę Omnibus, która w dniu 27 listopada 2019 r. została uchwalona przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej (pełna jej nazwa: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta).

6 grudnia 2022 r. Prezydent podpisał ustawę implementującą do polskiego porządku prawnego przedmiotową dyrektywę. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2023 r. i wraz z regulacjami zawartymi w tzw. dyrektywie cyfrowej oraz dyrektywie towarowej, stanowić będzie kluczowe narzędzie do ochrony konsumentów. 

Jak powiedział Tomasz Chróstny, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: „Celem zmian jest przede wszystkim dostosowanie przepisów chroniących konsumentów do dynamicznie rozwijającego się świata cyfrowego. Coraz częściej robimy zakupy on-line, korzystamy z treści i usług cyfrowych, zawieramy przez Internet umowy, za które płacimy naszymi danymi. We wszystkich tych sytuacjach konieczne jest zapewnienie konsumentom wysokiego poziomu ochrony”

Dyrektywa Omnibus ma kluczowe znaczenie dla szeroko rozumianego rynku e-commerce, wprowadza wiele zmian, które mają na celu zwiększenie ochrony praw konsumentów.

Z drugiej strony jednak, nałoży ona dodatkowe obowiązki na przedsiębiorców prowadzących działalność w Internecie oraz tych, którzy oferują usługi cyfrowe w zamian za dane osobowe zamiast środków pieniężnych jako formę płatności. Podmioty te będą zobowiązane do m.in.:

1.     Informowania o wcześniejszej cenie w sytuacji obniżenia ceny (obok podanej obniżonej ceny produktu, przedsiębiorca będzie musiał podać również najniższą cenę obowiązującą w okresie ostatnich 30 dni lub w przypadku produktów nowo wprowadzonych do obrotu najniższą cenę obowiązującą od dnia wprowadzenia tego produktu do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki);

2.       Sprawdzania czy opinie i recenzję w rzeczywistości pochodzą od konsumentów, którzy dokonali zakupu opiniowanego towaru/usługi (proces ma na celu zaprzestanie nieuczciwych praktyk rynkowych polegających m.in. na dodawaniu przez sprzedawcę fałszywych opinii, które są niezgodne ze stanem faktycznym);

3.       Stosowania ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO) i prawa ochrony konsumentów do umów o dostarczanie treści cyfrowych lub usług cyfrowych bez dokonywania przez konsumenta zapłaty środkami pieniężnymi, ale w zamian za dane osobowe tego konsumenta;

4.       Informowania o tym, czy prezentowana przez przedsiębiorcę cena jest spersonalizowana na podstawie profilowania i zautomatyzowanego podejmowania decyzji, czy też nie;

5.       Informowania o tym, czy osoba trzecia, która oferuje dane towary, usługi lub treści cyfrowe za pośrednictwem internetowej platformy handlowej jest przedsiębiorcą czy nie, na podstawie jej oświadczenia złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej.

Warto również wspomnieć, że dyrektywa Omnibus wprowadza pojęcie „platformy handlowej”, którego brak było dotychczas w porządku prawnym. Zgodnie z definicją platforma handlowa: “to usługa korzystająca z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwaną przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami.”

Niespełnienie któregokolwiek z powyższych obowiązków, które wynikają z przedmiotowej dyrektywy skutkować może nałożeniem kary pieniężnej na przedsiębiorcę. Dyrektywa Omnibus umożliwia państwom członkowskim wprowadzenie własnego systemu kar pieniężnych w odniesieniu do regulacji zawartych w przedmiotowej dyrektywie.

W związku z powyższym, polski ustawodawca w art. 6 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług ustanowił na przedsiębiorcę, który nie wykonuje nowych obowiązków w zakresie informowania o obniżkach cen towarów i usług karę pieniężną do 20 000 zł nakładaną przez Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej. W przypadku, gdy przedsiębiorca nie wykona obowiązków co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy (licząc od dnia naruszenia tych obowiązków po raz pierwszy) kara ta wynieść może nawet 40 000 zł.   

Dodatkowo niewypełnienie przez przedsiębiorcę obowiązku informacyjnego dotyczącego obniżek może być uznane przez Prezesa UOKiK za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. W takim przypadku Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę w wysokości do 10% obrotu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.  

Prezes UOKiK za powyższe naruszenie może nałożyć karę w wysokości do 2 000 000 zł również na osoby zarządzające, a więc w przypadku spółek kapitałowych – członków zarządu.  

Niezależnie od powyższego, niedopełnienie obowiązków informacyjnych wobec konsumenta może być uznane za wykroczenie, o którym mowa w art. 139b Kodeksu Wykroczeń, za co grozi kara grzywny w wysokości do 5 000 zł.  

Dyrektywa Omnibus, jak to wyżej zaprezentowano, zmierza w kierunku rozszerzenia ochrony konsumentów i przeciwdziałania nieuczciwym praktykom rynkowym, w tym cenowym i wprowadzaniu potencjalnych klientów w błąd. Wejście w życie omówionych powyżej regulacji spowoduje, że rzeczywistość prawna, w jakiej poruszają się przedsiębiorcy, stanie się dużo bardziej skomplikowana. W celu prawidłowego wypełnienia obowiązków nakładanych na przedsiębiorców nowymi przepisami, konieczne będzie zmodyfikowanie stosowanych wobec konsumentów wzorów umów, regulaminów oraz stosownych procesów, w tym również w zakresie obejmującym zasady dostarczania treści i usług cyfrowych w zamian za możliwość przetwarzania danych osobowych w celach innych niż realizacja umowy.